10. De Franse tijd

De 18e eeuw was politiek gezien een roerige eeuw. Spanje was de hegemonie kwijt en het Verenigd Koninkrijk was oppermachtig. De Fransen trokken met Napoleon Bonaparte ten strijde. De Republiek der Zeven Provinciën werd opgeheven en Nederland werd een vazalstaat van Frankrijk, genaamd de Bataafse Republiek. In 1810 kwam Nederland direct onder het gezag van de Franse Keizer en per 1 maart 1811 werd de Franse wetgeving ingevoerd. Op die datum werd ook de gemeente Neede opgericht en verviel de Heerlijkheid Borculo. Neede kreeg een maire, een burgemeester en jongens vanaf 21 jaar moesten met de keizer mee op veldtocht. Ook Gerrit Hendrik Thijsen. Hij keerde nooit weer.

De Bataafse Republiek

De periode van 1795 tot het najaar van 1813 wordt de Franse tijd genoemd. Dit tijdvak markeerde de overgang tussen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en een zelfstandig koninkrijk onder koning Willem I. Stadhouder Willem V werd door de burgers verweten onvoldoende hervormingen door te voeren. Dat liep uit op een korte burgeroorlog welke echter met behulp van Pruisische troepen in 1787 de kop ingedrukt werd. Veel burgers, patriotten, vluchtten naar Frankrijk en kwamen pas terug met de Franse Veldtocht in de Nederlanden van 1792 – 1795. Zij vochten aan de zijde van het Franse leger en werden ‘Bataven’ genoemd. De Fransen veroverden de Nederlanden en stichtten in 1795 de Bataafse Republiek, naar voorbeeld van de Franse Republiek. Willem V vluchtte naar Engeland. De Bataafse Republiek had zelfbestemming en kon de eigen regering vormen. Het duurde de Fransen echter te lang, waardoor ze in 1801 ingrepen en het Bataafs Gemenebest uitriepen. Er kwam een Staatsbewind met een nieuwe grondwet.

Neede in de Franse tijd

Neede was een van de vier voogdijen binnen de Heerlijkheid Borculo. Stadhouder Willem V van de Republiek der Zeven Nederlanden was eigenaar van het gebied, maar liet het bestuur over aan drost Mr. August Robbert van Heeckeren van Suideras. Na de inval van de Fransen echter kwam de Heerlijkheid onder bevel van de Franse generaal Van Damme. Hij had zijn hoofdkwartier op het huis de Voorst bij Zutphen. De Fransen predikten ‘vrijheid, gelijkheid en broederschap’, wat ook vrijheid van godsdienst inhield. De hegemonie van de Nederduits Gereformeerde Kerk was ineens voorbij en alle gelovigen kregen gelijke rechten. Katholieken mochten weer in vrijheid naar de kerk in Rietmolen.

Ontstaan gemeente Neede

De ommezwaai kwam met de proclamatie van 3 juli 1810 waarmee Nederland formeel onder het Keizerrijk Frankrijk kwam te vallen. Lodewijk Napoleon was afgezet door zijn broer Napoleon. Per 1 maart 1811 werden alle Fransen wetten, bestuursindeling en rechterlijke organisatie van kracht. Op die datum ontstond ook de gemeente Neede en verviel de Heerlijkheid Borculo. De mairie Neede moest een burgerlijke stand en dienstplichtregister bijhouden, evenals een maire, burgemeester, en een municipaalraad benoemen. De eerste maire werd J.G. Sölner, na een paar dagen echter al opgevolgd door Oppenoorth. De eerste veldwachter werd Egbert Dieperink.

De dienstplicht, conscriptie, heeft Needse jongens vanaf 21 jaar door loting met Napoleon naar Rusland gestuurd. ‘De eerste inschrijving in het Registre Civique met de mutatie “parti pour  ’armee” is die van Gerrit Hendrik Thijsen, die naar het leger was vertrokken om nooit meer terug te keren.’ (1) Er zijn brieven uit 1812 en 1813 bewaard gebleven van jongens uit het buitenland. 17 soldaten zijn nooit weergekeerd.

Nadat Napoleon op 19 oktober 1813 bij Leipzig was verslagen, verlieten de Fransen ons land. Willem Frederik Prins van Oranje-Nassau, zoon van Willem V komt terug uit Engeland en wordt in 1813 tot koning Willem I uitgeroepen.

 

Bron:
(1) Neede voor 200 jaar: De roerige periode van 1790 – 1830. Wim Meerman. P. 69. ISBN/EAN:
978-90-74955-21-8
Archief HKN: 7-14669. Delpher: Needse lotelingen in het leger van Napoleon. 26-11-1935.

© Tekst Rob Weeber – Vanatoto.com