1945 – 1965

21. De wederopbouw

Na het vertrek van de Duitsers keerde burgemeester Haitsma Mulier even terug. Hij moest echter al snel plaatsmaken voor textielfabrikant Geerhard ter Weeme die tot 15 augustus 1944 tijdelijk de honneurs zou waarnemen op last van de Militair Gezaghebber van Gelderland. Neede had relatief weinig schade geleden, slechts zeven woningen en enkele boerderijen waren beschadigd. Het economisch leven echter moest nog op gang komen. Veel levensmiddelen waren nog op de bon en ook stroom en brandhoutvoorziening waren schaars. Bovendien heerste er woningnood na de oorlog. De eerste inhaalslag werd ten noordwesten van de kern van Neede gepland, in woonwijk De Berg. Het ‘Funktionalisme’ als bouwstijl kwam opzetten. Verder ontstond een nieuw fenomeen in het buitengebied, de zogenaamde ruilverkaveling.

Woningen aan de Troelstrastraat.

De in 1945 afgebrande NH kerk. Niet door oorlogsgeweld, maar door een storing in de verwarming.

Toen de oorlog voorbij was, kon men aan de wederopbouw denken. Burgemeester Haitsma Mulier keerde op 9 april 1945 terug. Daar was veel weerstand tegen gezien zijn houding ten opzichte van de bezetters in de oorlog. Vier dagen later moest hij dan ook opstappen. De eerste dagen nam wethouder Assink de taak over, totdat de Militair Gezaghebber van Gelderland  textielfabrikant Geerhard ter Weeme aanstelde. De schade aan het dorp werd vastgesteld en telde zeven vernielde woningen en enkele boerderijen. Ook de kruidenierszaak van Timmerije aan de Borculoseweg moest herbouwd worden. Daarnaast was een deel van de steenfabriek Kisveld afgebrand. Als eerste bemoeide het gemeentebestuur zich met de stroom- en brandhoutvoorziening ten behoeve van het bedrijfsleven. Op 15 augustus trad Geerhard ter Weeme weer af en kwam A.E. van Arkel in zijn plaats. Hij werd op 25 november 1946 opgevolgd door burgemeester J.C.J. Mens.

De middenstand en de industrie hadden het nog steeds lastig. Het gebrek aan grondstoffen voor de textielindustrie bijvoorbeeld was nog lang niet voorbij. Voor de winkels gold dat veel levensmiddelen nog schaars waren en op de bon bleven.

Woningbouw

Sinds de oorlog lag de bouw van huizen nagenoeg stil. Niet verwonderlijk dus dat er na de oorlog een inhaalslag kwam. In de periode na 1940 was hoofdzakelijk sprake van verdichting in de vorm van planmatige woningbouw in buurtjes. Verder vind er wijkuitbreiding plaats ten noordwesten van de kern van Neede, in woonwijk De Berg. In de periode tussen 1955 en 1965 vinden de uitbreidingen voornamelijk ten oosten en noordoosten van de kern plaats. In 1946 kreeg Neede een beschikking van het ministerie van Openbare Werken en Wederopbouw voor zeven noodwoningen. Er kwam bovendien een krediet van fl. 8.000,00. In 1949 volgde op basis van de Woningwet nog een voorschot van het ministerie van Wederopbouw en Volkshuisvesting. Voor de bouw van 36 arbeiderswoningen kreeg Neede fl. 350.924,00. In 1948 werd de driehoek Bergstraat, Rutgerinkdijk, Borculoseweg en Huikert bebouwd. Een jaar later betrof het de naastgelegen gronden tussen de Rutgerinkdijk en de Dumasweg. De plannen voor grondaankoop op De Braak in 1950 werden uitgesteld. In 1960 werd de Prinses Marijkeschool aan de Marktstraat gebouwd. Maar ook aan het bedrijfsleven werd gedacht. In 1949 kocht de gemeente 540 m2 grond van J.R. ten Hoopen voor uitbreiding van het industrieterrein aan de Parallelweg. In 1961 kreeg Neede haar bejaardentehuis, ‘Het Meijersveld’.

Architectuur

De wederopbouw periode in Nederland wordt als een interessante periode gekenmerkt als het gaat om vernieuwende architectuur. De vraag naar woningen nam toe na de oorlog, vooral als gevolg van de geboortegolf en toename huwelijken. Een aantal nieuwe architectuurstijlen voor gebouwen kwam opzetten. In de vijftiger jaren was dat vooral het (internationale) Functionalisme’. (1) Alles werd functioneler en soberder met moderne materialen als beton en staal. (Kleuter)scholen waren laag van bouw met een schuin aflopend dak. Voor woningen was het motto veel woningen in korte tijd tegen betaalbare prijzen. De vroege naoorlogse bouw had nog decoratieve elementen (siermetselwerk) en ambachtelijk vervaardigd materiaal. Dat nam de indruk van ‘standaard bouw’ weg. In de 50-er jaren trad de versobering op. Een schoolvoorbeeld uit die tijd was de bouw van de Prinses Marijke school in 1960 en de Dr. Ariens Daltonschool. De wijk De Berg bevat ook nog een aantal woonblokken uit die tijd. Ook de R.K. Caecilia kerk aan de Borculoseweg dateert uit die tijd.

Ruilverkaveling en infrastructuur

De verbetering van de infrastructuur betrof de aanleg en verbetering van straten, wegen en waterlopen. Dit gebeurde niet alleen in het dorp zelf, maar ook in het buitengebied. In 1952 bijvoorbeeld werd de doorgang van de Oudestraat naar de Markt verbreed. Onder meer werd het pand naast De Harmonie van A. J. Greupink aangekocht en gesloopt. In het buitengebied,
‘Neederberg’ genoemd, werd ruilverkaveling toegepast, een tot dan toe onbekend verschijnsel. De percelen van veel boerenbedrijven waren te klein en lagen te versnipperd, zeker voor de opkomende mechanisatie. Bovendien was de infrastructuur in het gebied te onsamenhangend. Uitruiling van percelen land was het devies. Bovendien moest iedere boerderij op de openbare weg worden aangesloten en waterwegen waar nodig worden (her)aangelegd. Tussen 1953 en 1961 werden in het gebied ‘Neederberg’ 1000 percelen met een gezamenlijk oppervlak van bijna 1.200 ha verkaveld. Het werd een groot succes. In 1953 was er 623 ha bouwland. Dat was in 1963 nog 594 ha. Grasland steeg van 450 ha naar 479 ha. Waterlopen gingen van 8,4 ha naar 9,5 ha. Er kwam zo’n 12 km weg bij. Bovendien steeg het aantal km verharde weg van 9,6 km naar 41,8 km.

 

Bron:
Ruilverkaveling Neederberg; J.A. Groothornte en G.L. Ebbekink ; archief HKN 92-27-13
Het land mijner voorvaderen. D. ter Weeme. Netzodruk. P. 234 – 239.
HKN. Old Nee 58. Neede in ‘t Nieuws. P. 44-47
HKN Old Nee 64. Neede in het nieuws. P. 31 e.v.
Archief HKN. Diverse artikelen Delpher en andere kranten uit 1949-1955 m.b.t. de waterzuivering
(1) file:///C:/Users/Gebruiker/Downloads/Bijlage%2015%20Berkelland%20beschreven.pdf.pdf
4.7 Thema 7; Berkelland in wederopbouw. P.122.

© Tekst Rob Weeber – Vanatoto.com