22. Kleinschalige bedrijvigheid

De toename van de bevolking in de wederopbouwjaren verstevigde in eerste instantie nog de kleinschalige bedrijvigheid. Er was nog lang geen sprake van grootschalige of perifeer gelegen detailhandel. Wonen en werken liepen door elkaar in het straatbeeld. De smederij zat midden in de winkelstraat en de bakker en groenteboer kwamen nog aan huis. Waar je winkelde, werd bepaald door waar je woonde en/of tot welke gezindte je behoorde. Niet voor niets dat het dorp Neede in die jaren veel bakkers, groenteboeren en winkels in koloniale waren (kruideniers) kende. De kruideniersbranche werd bepaald door de inkoopcombinaties SPAR, VéGé en ViVo. Pas in 1955 kwam de eerste zelfbedieningswinkel, de groentezaak van Kistemaker aan de Nieuwstraat.

Het Needse dorpsleven net na de Tweede Wereldoorlog kende een rustig bestaan. Alles had zijn eigen ritme en functie en niemand vermoedde waarschijnlijk dat het ooit over zou gaan. Het moderne woord ‘functiemenging’ was bij uitstek van toepassing op de plattelandssamenleving. Wonen en werken liepen door elkaar heen in het straatbeeld. Het was allemaal kleinschalig, met name ook de bedrijvigheid. De smederij zat midden in de winkelstraat. De slager slachtte de koeien achter zijn pand. De kapper verkocht tevens rookwaar en de kruidenier woog het pond suiker nog zelf af. Waar je winkelde, werd bepaald door waar je woonde en/of tot welke gezindte je behoorde. Veel aanbod betrof de dagelijkse levensbehoeften. Met name het aantal bakkers en kruideniers was dan ook enorm. Het sociale leven speelde zich veelal in de horeca af.

De wederopbouwperiode liet een groeiende bevolking zien. Huizen en wijken werden bijgebouwd, maar het had nog geen groot effect op de winkelontwikkeling. In- en verkooporganisaties als SPAR, ViVo en VeGe bepaalden voor een groot deel de kruideniersbranche, maar het zou nog tot 1955 duren voordat de eerste winkel op zelfbediening overging. Dat werd de groentezaak van Kistemaker aan de Nieuwstraat. Ook werd er nog gevent. Jan Koop ging met melk rond. H.J. Kistemaker ventte met ‘De gezonde apotheek’ (groente en fruit). Arend Kleinburink uit de Nieuwstraat verkocht eveneens groente en fruit ambulant.

De belangrijkste winkelstraten waren de Oudestraat, Nieuwstraat en Borculoseweg. Aan weerszijden van de straat lagen de winkels annex woonhuizen. Veel panden waren nog boerderijachtige woningen met inpandig een winkel. Wonen kon nog op straatniveau. Verder waren er enkele buurtwinkels. Dit waren eenmansbedrijfjes op bepaalde plekken in de wijk. Alle winkels in die tijd waren familiezaken waar veel uren werden gemaakt.

Kruidenierswaren/koloniale waren

In de Nieuwstraat zat kruidenierswinkel ‘Albino’ van dhr. Nijland. De winkel was een filiaal van Albino Maatschappij N.V. uit Groningen. Ook Hotel Wullink in de Nieuwstraat had een klein winkeltje met kruidenierswaren. Tegenover Café De Halve Maan in de Nieuwstraat, waarin ook een kruidenierszaak was gevestigd, zat de kruidenierswinkel van Thijsen. Aaldert Peddemors begon een kruidenierswinkel aan de Schurinkweg. Later kwam hij naar de Nieuwstraat. In de Oudestraat kwam in 1951 een nieuwe kruidenierswinkel van A.G. van den Berg naast het oude postkantoor. Tot 1953, daarna nam de AAA het pand over, had de firma Kuiper een kruidenierswinkel in de Oudestraat. Tegenwoordig is daar de winkel van Eichenwald. Bets Izaks nam de VIVO winkel over van Ten Hoopen in de Oudestraat. Willem Brinkers had de Coöperatie De Dageraad in de Oudestraat. Op de Rapenburg zat de kruidenierswinkel van Reinderink. Voorheen zat daar Hassink met VeGe. Aan de Borculoseweg zat opoe Keussink. Later kwam daar radio Florijn. Waar nu Scapino zit, zat vroeger de SPAR kruidenierswinkel van Krooshof. In de Wilhelminastraat zat de winkel van Arend Greupink. Later kwam daar Steenman Beddenmode. Aan de Bosstraat zat de kruidenierswinkel van Jan Temmink. Zijn zoon Johan zou later een AH winkel beginnen. J. ter Hedde had een ViVo winkel aan de Haaksbergseweg. Later kwam daar Baderie Slaa. Aan de Braak tenslotte zat de SPAR winkel van Hassink. Deze werd overgenomen door Mans Koster. Later kwam daar Jan Mónnik tapijten en gordijnen in.

Bakkers

Ook de bakkers waren goed vertegenwoordigd. Door het grote aantal echter was de concurrentiedruk hoog. Op de Borculoseweg zat Bakker Steinkamp. Het geslacht kwam in 1866 uit Vreden naar Neede. Heinrich August Steinkamp begon een winkel in koloniale waren op de hoek Oudestraat/Borculoseweg. Zoon Engelbertus liet de latere bakkerswinkel bouwen, maar had een transportbedrijf annex kruidenierszaak. Diens zoon Heinrich begon in 1925 als eerste met een bakkersopleiding en richtte een bakkerij in. Deze is in 1990 overgenomen door Stroet. Ook Bakkerij van Ast zat op de Borculoseweg. In de Oudestraat zaten veel bakkers, zoals Stoer (pand Han Bosch), en Strengers. Ten Cate, Weevers en Thijssen volgden elkaar op in het pand waar later kapper Rein Brouwer zat. Bernhard Greupink, Bets Harwig en Busschers zaten in het pand waar later cafetaria De Broertjes kwam. Bakkerij Gebr. Smit ‘t Weddelink’ werd in 1904 overgenomen door Gerrit van der Ziel sr. Later kwam sigarenmagazijn Vrielink in hetzelfde pand. Het pand werd afgebroken voor de doorgang naar De Hofmaat, de Troastege. Bakker Dingeldein zat in het pand van postbode Stikkers, naast villa De Voort. Tot 1954 had bakker/kruidenier Hamersteen de ‘Bakkerij De Inval’ aan het Spoorpad (Diekgraven). Aan de Ruwenhofstraat zat bakkerij Huurneman en in de woning tegenover de vredesklok waren de bakkers Te Hennepe en later Berendsen gevestigd.

Bron:
Fotoarchief HKN
Archief HKN – Old Nee 55 ‘Nee, de mooi’jste plaatse van Nederland’
Archief HKN – Old Nee 58 P. 44 e.v.
Archief HKN – Old Nee 73
https://erfgoedenruimte.nl/sites/default/files/attachments/1007_RCE_wederopbouw-vouwvel.pdf
https://www.achterhoeknieuwswinterswijk.nl/reader/26598/190667/een-nieuwe-tijd-ziet-kansen-in-herwaardering-van-de-architectuur-uit-de-wederopbouwperiode
https://geschiedenisvanzuidholland.nl/verhalen/de-wederopbouw-architectuur-en-stedenbouw

© Tekst Rob Weeber – Vanatoto.com