Henk Swerink

Henk Swerink (1938) werd kort voor de Tweede Wereldoorlog geboren op een kleine boerderij aan de Visschemorsdijk in Neede. Het dorp telde toen zo’n 2600 inwoners. Zijn vader werkte net zoals vele dorpsgenoten in de textiel en bezat een stukje land en een paar koeien. Neede was van oudsher een agrarisch dorp en veel textielarbeiders hadden nog een eigen stukje land. Dat was zeker voor de Tweede Wereldoorlog nodig als aanvulling op het karige loon dat in de textielindustrie werd betaald. De fabriekseigenaren waren machtig en behoorden tot de notabelen van het dorp. Als arbeider in die dagen nam je de pet af voor hen. Het negeren van die regel kon je je baan kosten.

Toen de oorlog uitbrak, was hij nog maar een peuter. Toch kan hij zich nog veel gebeurtenissen voor de geest halen. “We woonden met vader en moeder, drie jongens, twee ooms en opoe op een kleine boerderij aan de Visschemorsdijk in Neede. Mijn vader was textielarbeider bij Ter Weeme, net zoals de meesten van zijn familie. Daarnaast werkte hij op zijn eigen, kleine boerderij. Bij boeren in de omgeving haalde rogge op die hij thuis voor eigen gebruik maalde. Zijn jongste broer had een maalmachine gebouwd. Als kleine jongen mocht ik mee naar die boeren, voorop op de stang van zijn fiets.” Tijdens de oorlogstijd was het vooral uitkijken voor Duitse patrouilles. Als de soldaten eraan kwamen, dan vluchtte het gezin naar de overkant, waar een boer een schuur met stro had. De deur van de schuur stond altijd open.

De schokgolf tilde ons halve meter op

Gevaarlijk waren ook de V2 bombardementen. “In 1944 was ik met mijn vader en moeder rogge halen bij de boeren. Als laatste besloten we naar boer Brinkhof te gaan, wiens boerderij op de Hornte in het Noordijkerveld lag. Op weg daarnaartoe trof een V2 raket de boerderij. Daarbij kwamen drie mensen om het leven. Andere V2’s kwamen op de Diepenheimseweg en bij de proefboerderij van Ter Kuile terecht.” In een weide vlakbij zijn ouderlijk huis lag een luchtafweergeschut. Een keer ging het bij een bombardement bijna mis. Hij was met zijn moeder onderweg op het zandpad toen er een V2 overkwam. Zijn moeder wierp zich ter bescherming bovenop hem, maar kon niet voorkomen dat ze samen een halve meter de lucht in werden getild door de schokgolf bij de inslag.“Dat afweergeschut werd bemand door Poolse soldaten,” weet Henk nog. “Dat waren geen kwaaie kerels. Regelmatig zaten ze ‘s avond bij ons binnen en gaven dan wat petroleum af om mee te koken. Toen de Canadezen Neede bevrijdden, vluchtten de Duitsers uit het dorp en namen vooral paarden en wagens mee. Bij de boer tegenover ons vorderde een 17-jarige Duitse soldaat het paard. Hem werd ter compensatie nog een emmer met eieren aangeboden, maar hij wilde het paard.” Wat indruk heeft gemaakt, is het feit dat hij twee Joden van de Needse slagersfamilie Philip heeft zien wegvoeren door de Duitsers. Ze zaten verborgen in een huisje aan de Visschemorsdijk. Het verhaal gaat dat ze verraden zijn door een NSB’er.

1967 sloot Ter Kuile de deuren

Henk begon op z’n 14e met werken omdat hij na drie jaar MULO geen zin meer in school had. Al zijn vrienden werkten al in die tijd en dat woog zwaarder dan het pleidooi van zijn vader om toch vooral door te leren. Anders dan de rest van zijn familie koos hij voor de fabriek van Ten Hoopen, later Ter Kuile. Het was 7 september 1953, midden in de periode van de wederopbouw met burgemeester J. Mens aan het roer. Vanuit de werkgever werden ze verplicht een dag naar school gestuurd. De lessen werden gegeven in het voormalige dorpshuis aan de Stationsweg. Maatschappelijk werker dhr. Lans begeleidde de jonge kinderen in het werkproces.

Veel mannen verlieten de textiel na het faillissement van Ter Kuile in 1967 en de KNT in 1973.“Na het faillissement van Jordaan-Ter Weeme kwamen bijna 300 arbeiders op straat te staan. Het bedrijf vertegenwoordigde zo’n kwart van de werkgelegenheid in Neede. Er heerste vooral teleurstelling in het dorp en het was het gesprek van de dag. Veel mensen keerden zich af van de vakbond en zegden hun lidmaatschap op. Dat was ook vanwege de nieuwe financiële situatie.” Na het faillissement van de KNTU maakte hij nog enkele omzwervingen binnen de textiel, totdat hij via de directeur van klittenbandfabriek Velcro in Haaksbergen een baan bij Nijverdal-Ten Cate aangeboden kreeg. Daar zou hij tot zijn pensioen in 1995 aanbleef. Hij was 57,5 jaar en had 43 jaar in de textiel doorgebracht, samen met alle hoogte- en dieptepunten.

Agapornissen

Stilzitten was nooit zijn aard. Hij was al een liefhebber van vogels en fokte al jaren Agapornissen, dwergpapengaaien en is nog steeds rayonhoofd Oost-Twente van de Algemene Nederlandse Bond van Vogelhouders. Daarnaast is hij penningmeester van de huurdersvereniging Eibergen-Neede, onderdeel van de overkoepelende vereniging De Naobers. Ook was hij samen met Henk Landkroon in 1998 betrokken bij de oprichting van de folkloristische dansgroep ‘De Needse Havezathe Dansers’. “Dat was een mooie tijd. We traden overal op en niet alleen in het binnenland. We gingen naar Rusland, Taiwan, Turkije, Frankrijk, Spanje et cetera.” Nog steeds is hij gehecht aan zijn dorp Neede en ziet met lede ogen de verdwijning van de winkels aan. “Over 10 jaar vrees ik dat we alleen nog supermarkten en kroegen hebben.”

De Needse Havezathe Dansers (1)

De folkloristische dansgroep De Needse Havezathe Dansers werd in april 1998 onder leiding van Henk en Thea Michorius opgericht. Zij werden ook de eerste voorzitters en dansinstructeurs. Tien families kwamen toen samen in de voormalige bioscoop aan de Borculoseweg, waaronder de familie Huurneman, Stokkink (Borculo), Wilbrink, Oonk, Veltkamp, Mengerink en Swerink. Daarnaast waren Henk Landkroon en Clarie Kerkdijk aanwezig. Het eerste oefenlokaal was de kantine van Speeltuin De Berg. Later werd dat de kerk in de Schoolstraat. Toen dat gebouw moest wijken voor nieuwbouw, verhuisde het gezelschap naar de kantine van Autoschadebedrijf Markerink in Neede. De volgende locatie werd het gebouw van de Touwtrekvereniging Noordijk aan de Vonderman. Daar zou men tot aan de opheffing van het gezelschap blijven.

Het dansen was populair en succesvol en de groep groeide uit tot zo’n veertig personen. De kostuums werden zelf betaald en waren een flinke uitgave. Ze werden voor het eerst geshowd in Egypte, tevens de eerste buitenlandreis in 2001. Daarna werden er nog vele buitenlandtrips gemaakt, onder ander naar Madeira, Spanje, Rusland, Letland, Turkije, Duitsland en Praag. Ook waren er vele optredens in eigen land, waaronder in bejaardentehuizen en op zomerfeesten. Na Henk en Thea werd accordeonist Henk Landkroon voorzitter. Tevens werd toen een oefenmeester aangesteld.

In 2015 overleed Henk Landkroon. De groep was toen al in de greep van de vergrijzing en men besloot dan ook om het gezelschap in datzelfde jaar op te heffen.

(1) Informatie afkomstig van Henk Swerink

Bronnen beeldmateriaal

• “Henk Swerink” Rob Weeber
• Overig: Privéarchief Henk Swerink