Ca. 1930 – 1950

19. Rioolwaterzuivering

In 1939 telde het dorp Neede 2.633 inwoners. Ongezuiverd afvalwater van huishoudens en industrie werd voornamelijk via de Ruskemorsgoot in de Schipbeek geloosd. Naarmate het dorp groeide, nam de stank toe en kwam de volksgezondheid in het geding. Water en elektriciteit waren er al, nu werd het tijd voor riolering en waterzuivering. Het toenmalige waterschap De Schipbeek verplichtte de gemeente om een rioolwaterzuivering aan te leggen. De gemeente kocht in 1949 grond aan van de gebr. Simmelink ten zuiden van het gebied De Hofmaat. Op 18 september 1956 werd de rioolwaterzuivering in werking gesteld en op 11 juli 1957 geopend. De gehele installatie kostte fl. 860.000,00.

Rondleiding tijdens de opening.

De officiële inbedrijfstelling van de installatie in 1957.

De natuur neemt de installatie in bezit.

Informatiecentrum Natuurpark Kronenkamp, voorheen rioolwaterzuivering Kronenkamp.

Voor de oorlog bestond Neede uit enkele straten en veel buitenaf gelegen boerderijen. In 1939 telde het dorp 2.633 inwoners. Regels omtrent  volksgezondheid en hygiëne waren nog niet zo streng. Er was weliswaar sprake van riolering, maar het afvalwater van huishoudens en industrie werd ongezuiverd naar het open water geloosd. Dit betrof de Bolsbeek. Met de groei van het dorp na de oorlog, werd de stank ondraaglijker, zeker voor de omliggende gebieden Kisveld en Noordijk. Het toenmalige waterschap De Schipbeek verplichtte de gemeente dan ook om een rioolwaterzuivering aan te leggen. Dit moest uiterlijk 1950 gerealiseerd zijn, daarna mocht niet meer ongezuiverd geloosd worden.

Eigenlijk zat de gemeente krap bij kas na de oorlog, maar ze hadden geen keus. De eerste stap werd de aankoop van grond in 1949 van de gebr. Simmelink ten zuiden van het gebied De Hofmaat. Daarna besliste de gemeenteraad in eerste instantie voor een half-biologische installatie met 30% zuivering. Deze zou fl. 310.000,00 kosten en nog eens een jaarlijks exploitatiebedrag van fl. 33.000,00. Toch werd er in 1953 een begin gemaakt met een vol-biologische installatie voor fl. 810.000,00. Deze installatie, berekend op 7.000 huishoudens, zou het afvalwater voor 80-85% zuiveren. Het ontwerp van gebouwen en installaties was afkomstig van Ingenieursbureau Dorr Olivier N.V. uit Amsterdam. De realisatie van het gehele complex, inclusief de toevoerleidingen, werd (na een openbare aanbesteding) opgedragen aan de N.V. Aannemingsmaatschappij H.W. te Pas uit Enschede.

Start en officiële opening

In 1954 werd de bouw gestart. In het uiteindelijke ontwerp was met een minimale personeelsbezetting rekening gehouden. De gehele rioolwaterzuivering zou nagenoeg volautomatisch werken. Slechts enkele uren per dag moest er een bedrijfsleider of machinist aanwezig zijn. Eventuele storingen werden immers door lampjes op de bedieningspanelen aangegeven. Toch nam de gemeente in 1955 de heer Koeleman in dienst als beheerder. Al snel echter bleek dat deze het niet alleen aankon. Er kwam een collega bij voor het technische deel van de installatie, dhr. J. Floors. De rioolwaterzuivering werd officieel geopend op donderdag 11 juli 1957 door de toenmalige burgemeester G.J. ter Braak. Uit bewaard gebleven documenten is bekend dat in 1969 de rioolwaterzuivering 1.009.870 m3 afvalwater zuiverde. Daarbij werd 4.481 kuub slib en 20 kuub zand gescheiden. Het slib bevatte methaangas. Om dat te kunnen scheiden, werden twee grote nagistingstanks gebouwd die met verhoging van temperatuur het gas uit het slib destilleerden. Deze opwarming gebeurde uiteraard met het eigen gas. De rest van het slib werd naar de slibdroogvelden afgevoerd. Inwoners van Neede konden dit in vaste vorm gratis afhalen als compost voor hun (groente)tuin. In 1969 werd 165 kuub compost afgehaald. Voor de landbouw was vloeibare slib beschikbaar. In dat jaar werd 12.740 liter geleverd.

Sluiting rioolwaterzuivering en gebruik terrein

Uiteindelijk werd de waterzuivering te klein voor het dorp en kwam er in 1985 een nieuwe, regionale rioolwaterzuivering in Haarlo. De installatie in Neede verloor haar functie en werd aangepast. De aanvoer van vervuild water ging sindsdien via een persleiding direct naar Haarlo. In de jaren ‘90 is de installatie nogmaals geautomatiseerd en aangepast.

In de bestaansgeschiedenis is het terrein enkele keren van eigenaar verwisseld. Van 1955 tot 1980 was de gemeente Neede eigenaar. In die tijd werkten er twee mensen, dhr. J. Koeleman (opgevolgd door dhr. Romeijn) en dhr. J. Floors. Vanaf 1980 tot aan 1997 nam het Zuiveringschap Oostelijk Gelderland de installatie over. Toen werkten daar dhr. Romeijn, dhr. J. Floors en dhr. H. ter Meer. Tot aan 2002 was het Waterschap Rijn en IJssel eigenaar. Alleen dhr. H. ter Meer werkte er toen. Na 2002 tot aan 2017 werd de gemeente Berkelland de eigenaar. Het werden jaren van leegstand totdat de gemeente besloot de rioolwaterzuivering te slopen. Dat werd voorkomen door de Stichting Natuurpark Kronenkamp die het geheel in 2017 in langdurige erfpacht kreeg.

Rioolwaterzuivering Kronenkamp in Neede wordt monument

De stichting is opgericht door de IVN Oost Achterhoek en de Stichting Vleermuizendorp Neede. Na de overname troffen zij in 2015/2016 een door de natuur overwoekerde rioolwaterzuivering aan. Beide partijen zagen echter kansen om op deze plek een uniek project te realiseren en gingen met de gemeente in gesprek. Zij stond gelukkig open voor een andere invulling. De stichting ontwierp toen het ‘Natuurpark Kronenkamp’, een belevingspark ‘waar ontmoeting, verbinding en samenwerking tot stand komt tussen en met de buurtbewoners.’ (1) Bovendien bleek het complex een mooi voorbeeld van naoorlogse architectuur uit de wederopbouwperiode. De gemeente kende daarom de status ‘gemeentelijk monument’ toe.

Bron.
(1) https://natuurparkkronenkamp.nl/

© Tekst Rob Weeber – Vanatoto.com