1925  1927  1946

18. Natuurrampen

Dat de Achterhoek in korte tijd twee keer door een cycloon zou worden getroffen, kon niemand bevroeden. Die van 1925 is het meest in de herinneringen gebleven, maar de schade in het dorp Neede was gering. In 1927 trof een nieuwe storm het gebied. De dorpskern van Neede werd wederom gespaard, maar net ten zuiden daarvan werden zware vernielingen aanrichtte aan het spooremplacement en de naastgelegen textielfabriek van Ter Weeme. Verder werden 14 gemeentewoningen uit 1925 langs de Haaksbergseweg, Meijersweg en de Assinkdrijfweg verwoest. De latere cycloonbank vermeldt de volgende inscriptie: ‘Hier woedde de cycloon. I.VI. MDCCCCXXVII 4.05 nm’.

De schade aan treinen en spoorweggebouwen is groot in 1927.

Schade aan de lagere school in Lochuizen na de storm in 1925.

In 1946 komt Neede blank te staan door overstroming van de Berkel, de Schipbeek en de Bolksbeek. Hier de Oudestraat

Cycloon in 1925

In 1925 raasde een zeer zware storm over de Achterhoek. Men spreekt van een cycloon, maar waarschijnlijker is dat het een wervelwind of tornado was. De valwinden vanuit de bui veroorzaakten de schade. De ramp uit 1925 is langer blijven hangen in het geheugen dan die van twee jaar later. Mogelijk heeft dit te maken met de grotere, landelijke publiciteit. Op 10 augustus sprak het weerbericht over een warme zomerse dag met een zwakke tot matige, vooral westelijke wind met waarschijnlijk enige regen. Aan het begin van de avond echter stak een storm op die zich tot orkaankracht ontwikkelde. De locomotief van de trein van 18.58 uur van Neede naar Borculo ontspoorde door een omgevallen boom als gevolg van hevig onweer. De passagiers moesten verder lopen en zagen de verwoestingen om zich heen.

In vergelijking met Borculo had het dorp Neede nauwelijks schade opgelopen, maar dat gold niet voor de buurtschappen Noordijk en Lochuizen. Ook de Needse molen ‘Varenhorst’ was omvergeblazen. Burgemeester Haitsma Mulier schreef aan de commissaris der Koningin: ‘Enkele personen werden daarbij gewond terwijl ongeveer 25% der gebouwen min of meer ernstig is beschadigd…Meer dan de helft der bomen is ontworteld.’

Dinsdagmorgen 11 augustus was de commissaris der Koningin aanwezig en een dag later bezocht prins Hendrik de Needse berg. De totale schade rondom Neede werd geschat op fl. 195.959,00. Het bedrag kwam ten laste van de gemeenschap. De molen werd herbouwd.

Cycloon in 1927

‘Hier woedde de cycloon. I.VI. MDCCCCXXVII 4.05 nm’.
De tekst verwijst naar de cycloonramp van 1927 die over het dorp Neede trok. De tekst is afkomstig van de stenen bank op de kruising Haaksbergseweg-Rozenkamp.

Ook hier ging het waarschijnlijk niet om een cycloon, maar om een buienlijn met daarin een F4-tornado. Zware (onweers-)buien gingen gepaard met een van de zwaarste windhozen uit de geschiedenis. De storm was krachtiger dan die van 1925. De woensdag 1 juni 1927 begon zonnig. In de middag echter ontwikkelden zich zware onweersbuien, komende vanuit het zuiden. Ooggetuige W. Post sprak van een ‘trechtervormige wolk die zich vanuit de lucht naar de aarde uitbreidde…De wolk eindigde in een veel ijler kolom en ik zag in het onderste gedeelte de draaiing zeer duidelijk. Om de wolk zag ik donkere voorwerpen rondslingeren.’ De wervelwind kwam zo’n twintig minuten na de onweersbui over Neede.

Neede telde in de jaren twintig zo’n 5.000 inwoners. Naast landbouw heerste er veel industriële bedrijvigheid. Het dorp was tevens een belangrijk spoorwegknooppunt voor de regio. De dorpskern werd gespaard door de wervelwind. Net ten zuiden daarvan echter werden zware vernielingen aangebracht aan het spooremplacement en de naastgelegen textielfabriek van Ter Weeme. Verder werden 14 gemeentewoningen uit 1925 langs de Haaksbergseweg, Meijersweg en de Assinkdrijfweg verwoest. Het precieze aantal doden en gewonden is niet exact bekend. Wel weet men dat de meeste slachtoffers uit het gebied Eibergen kwamen. De totale schade werd door het Nationaal Steuncomité Stormramp 1927 geschat op fl. 1.800.000,00. De vele steunbetuigingsacties hebben helaas het totale schadebedrag niet benaderd, ondanks het bezoek van koningin Wilhelmina en prinses Juliana.

Grote overstroming 1946

Door de eeuwen heen heeft het gebied rondom Neede last van overstromingen gehad. Volgens de geschiedenis is dit ontstaan door de aanleg van een slotgracht rondom Kasteel Borculo in de tijd van de Heerlijkheid Borculo. Hendrick III, Heer van Borculo, liet in de 13 e eeuw een verbindingskanaal graven tussen de Berkel en de Slinge. De foutieve aanleg echter beperkte de doorvoercapaciteit bij hoog water. Een tweede probleem was de aanvoerkant. Door gebrek aan kanalisering kreeg het gebied regelmatig te maken met overdadig smelt- en regenwater vanuit Duitsland. Men had geen invloed op het Duitse stroomgebied. Pas in de loop van de 20 e eeuw bijvoorbeeld zijn 17 stuwen in de Berkel gebouwd.

In de eerste helft van de 20 e eeuw traden de Buurserbeek, Berkel, Schipbeek en Bolsbeek regelmatig buiten de oevers. Vooral in de strenge winters rondom de oorlogsjaren ontstond kruiend ijs wat de doorvoer van smelt en regenwater belemmerde. Ook in 1946 werd Neede overspoeld. Februari zou een van de natste maanden uit de weergeschiedenis worden. Door overvloedige regenval overspoelde het water vanuit de zuidelijk van het dorp gelegen Berkel de oevers en stroomde tot aan het spooremplacement in het dorp. De textielfabriek Ter Weeme kreeg flinke ‘natte voeten’. In maart 1946 vergaderde het toen nog zelfstandige waterschap ‘De Schipbeek’ over de noodzaak tot kanalisering.

Bron:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Stormramp_van_1927
http://www.weer.nl/nieuws/detail/2017-06-01-de-cycloon-van-neede-vandaag-90-jaar-geleden/
De Vergeten Cycloon. De stormramp van 1 juni 1927. HKN 1987. Hans Niessink en Claude Reynaert.
Archief HKN: 07-20224. Krantenbericht 04-03-1947.
http://berkel-film.org/cms/nl/blog/duivelse-rivier-met-de-meest-belachelijke-monding-ter-wereld

© Tekst Rob Weeber – Vanatoto.com